Eolas do thuismitheoirí

Tá a fhios againn gur mian le tuismitheoirí a leanaí a choinneáil sábháilte ar líne. Tuigimid freisin nach bhfuil a fhios ag tuismitheoirí i gcónaí conas tosú nó cá háit le dul chun cabhair a fháil.

Agus aird á thabhairt air sin, tá sé ina chuidiú fios a bheith agat go bhfuil níos mó rialacha ann anois atá dírithe ar leanaí a chosaint ar líne. Rialaíonn ár gCreat Sábháilteachta ar Líne ardáin ar líne agus seirbhísí eile agus éilíonn sé orthu athruithe a dhéanamh ar a gcuid seirbhísí ionas go gcosnófar leanaí ar líne níos fearr agus gur lú an seans go bhfeicfidh siad ábhar díobhálach nó mídhleathach.  

Féach ar an bhfíseán thíos, ina dtugtar cur síos ar na cearta a thugann ár gCreat Sábháilteachta ar Líne do dhaoine óga.

Achmhainní

Féach ár bpacáiste do thuismitheoirí lena mínítear ról Choimisiún na Meán, agus ár dtreoir maidir le cásanna féideartha chun tuiscint a fháil ar an méid is féidir/nach féidir leat a chur in iúl do Choimisiún na Meán

Pacáiste eolais do thuismitheoirí (PDF)

Cásanna féideartha (PDF)

Féach ar ár leathanach maidir le Míniú ar an reachtaíocht a shoiléiríonn cad go díreach a dhéanann gach ceann de na rialacha seo do leanaí. Má thagann tú ar ardán ar líne nár chomhlíon a dhualgais faoi na rialacha seo, is féidir leat tuairisc a dhéanamh linn.

Leideanna chun do leanbh a choimead sábháilte ar líne

Tuairiscigh ábhar díobhálach agus mídhleathach ar líne

Tá oibleagáidí agus dualgais ar ardáin faoi na rialacha nua seo agus ní mór dóibh iad a chomhlíonadh. Tá sé tábhachtach ábhar díobhálach agus mídhleathach a thuairisciú chuig na hardáin ar dtús. Chun cuidiú le do leanbh ar líne, d’fhéadfá ábhar díobhálach a thuairisciú thar a cheann nó a ceann, nó d’fhéadfá cuidiú leis nó léi ábhar díobhálach a thuairisciú ar líne.

Mura féidir leat a dhéanamh amach conas tuairisciú nó mura bhfuil tú cinnte conas a oibríonn sé, seiceáil ár dtreoracha cabhracha. Deir an Chreat Sábháilteachta ar Líne go mba ceart go mbeadh sé soaimsithe agus soúsáidte tuairisciú ar líne. I gcás nach amhlaidh atá, ba mhaith linn a chloisteáil faoi ionas gur féidir linn a thuiscint an bhfuil nó nach bhfuil na rialacha á leanúint ag ardáin.

Smaoinigh ar rialúcháin tuismitheoirí

Faoin gCód Sábháilteachta Ar Líne, má cheadaíonn an tseirbhís úsáideoirí faoi bhun 16 bliana d’aois, ní mór d’ardáin bearta rialúchán tuismitheoirí a sholáthar chun leanaí a chosaint ar ábhar is míchuí ó thaobh aoise a fheiceáil. Ar na samplaí de rialúcháin tuismitheoirí a d’fhéadfaí a áireamh tá teorainneacha ama scáileáin a leagan síos, socruithe príobháideachais agus sonraí a bhainistiú, bainistíocht a dhéanamh ar a bhfeiceann leanaí ar líne agus ar na daoine a nascann siad leo.

Sa Treoir le haghaidh ár gCóid Sábháilteachta ar Líne, deirtear go mba ceart le rialúcháin tuismitheoirí cearta leanaí a chothromú agus príobháideachas a núsáideoirí a urramú. Ba cheart go mbeadh rialúcháin tuismitheoirí soúsáidte agus soaimsithe. Is féidir le rialúcháin tuismitheoirí a bheith cabhrach, ach is í an cumarsáid oscailte le do leanbh faoina eispéiris nó faoina heispéiris ar líne an bealach is fearr chun do leanbh a choimeád sábháilte ar líne.

Mura féidir leat rialúcháin tuismitheoirí a aimsiú ar na hardáin comhroinnte físeán (VSPanna) sin, nó más dóigh leat go bhfuil siad neamhéifeachtach, tá sé de cheart agat gearán a dhéanamh fúthu sin. Mura féidir leat an córas tuairiscithe seo a aimsiú, is féidir leat teangmáil a dhéanamh linn.

Ná ceadaigh rochtain go mbeidh do leanbh sean go leor

Ar feadh roinnt mhaith blianta, bhí leanaí in ann bréag a insint faoina naois chun ardáin a rochtain agus is féidir go bhfaca siad ábhar nach raibh oiriúnach dóibh. Tá sé d’aidhm ag na rialacha nua ar líne dul i ngleic leis sin agus iallach a chur ar ardáin áirithe beartais shoiléire a bheith i bhfeidhm acu maidir le cineálacha iomchuí beart dearbhaithe aoise ionas go gcuideofar le leanaí a chosaint ar ábhar atá díobhálach nó míchuí ó thaobh aoise a fheiceáil.

Mar thuismitheoir, sula ligeann tú do do leanbh cuntas a chruthú ar ardán, bí cinnte go bhfuil tú ar an eolas faoi na beartais aoise. Ba cheart do leanaí a bhfíoraois a úsáid i gcónaí ós rud é go gcuidíonn sin lena áirithiú go bhfaighidh siad taithí níos aoisoiriúnaí ar an ardán. Níor cheart leanaí a spreagadh go brách le dul timpeall ar bhearta a cuireadh i bhfeidhm chun iad a chosaint.

Mura bhfuil tú sásta leis na bearta fíoraithe aoise atá curtha i bhfeidhm ag ardáin éagsúla, is féidir leat gearán a dhéanamh leis an ardán faoi sin. Mura féidir leat an córas tuairiscithe sin a aimsiú, is féidir leat teangmháil a dhéanamh linn chun muid a chur ar an eolas faoi.

Labhair le do leanbh

Cé go bhfuil tábhacht le rialúcháin tuismitheoirí nuair atá do leanbh óg, is tusa an rialúchán tuismitheoirí is fearr dá bhfuil ann i saol do linbh. Coinnigh ort ag labhairt le do leanbh faoina shaol nó faoina saol ar líne, pléigh a eispéiris nó a heispéiris ar líne go rialta leis nó léi, agus spreag é nó í chun teacht agus labhairt leat má fheiceann sé nó sí ábhar díobhálach ar líne. Fiafraigh de nó di an eol dó nó di conas ábhar díobhálach a bhlocáil nó a thuairisciú agus murab eol dó nó di conas sin a dhéanamh, foghlaimígí sin le chéile agus taispeáin sin dó nó di.

Bí i d’eiseamláir mhaith agus spreag é nó í chun machnamh a dhéanamh sula gcreideann sé nó sí rud éigin ar líne agus chun a chuid nó a cuid foinsí a sheiceáil. Tá uirlis iontach chun ábhar cainte a spreagadh ag Webwise agus is bealach spraíúil é sin chun na topaicí sin a thabhairt isteach i do shaol laethúil.

Cad a dhéanann Coimisiún na Meán chun mo leanbh a chosaint ar líne?

Is é Coimisiún na Meán rialtóir meán na hÉireann agus ar cheann de na róil atá againn ní mór dúinn an Creat Sábháilteachta ar Líne a fhorfheidhmiú. Níl na cumhachtaí againn chun ábhar díobhálach nó mídhleathach a bhaint láithreach den idirlíon ná iallach a chur ar ardáin sin a dhéanamh. Mar sin féin, gach uair a dhéanann an pobal teagmháil linn, cuidítear linn fianaise a fhorbairt chun measúnú a dhéanamh ar cé acu atá nó nach bhfuil na rialacha sin á leanúint ag ardáin. Bunaithe ar an bhfianaise sin, tá na cumhachtaí againn imscrúdú a sheoladh a bhféadfaí fíneálacha móra a eisiúint chuig na hardáin dá dheasca sin.

Tuairisc a thabhairt dúinn

Tuilleadh Eolais / Ceisteanna Coitianta

Is rialálaí nua é Coimisiún na Meán sa spás sábháilteachta ar líne seo. Tá go leor eagraíochtaí iontacha eile in Éirinn ag obair go dian chun cumhacht a thabhairt do thuismitheoirí muinín a bheith acu astu féin chun sábháilteacht ar líne agus litearthacht sna meáin a phlé lena leanbh. Féach thíos ceisteanna coitianta a d’fhéadfadh a bheith ag tuismitheoirí agus ár dtreoracha chuig go leor acmhainní úsáideacha atá i bhfeidhm cheana féin.

Conas is féidir liom labhairt le mo leanbh faoi shábháilteacht ar líne? 

Tuigimid go bhféadfadh sé a bheith deacair comhrá a bheith agat le leanaí faoi shábháilteacht ar líne. Tá sé úsáideach eolas a bheith agat ar na heagraíochtaí a chuireann leideanna agus acmhainní ar fáil chun cabhrú leis na comhráite sin. Tá Webwise mar chuid d’Ionad Feasachta um Idirlíon níos Sábháilte Éire agus déanann siad comhordú ar Lá na Sábháilteachta Idirlín. Tá rannóg iontach do thuismitheoirí agus uirlis spraíúil chun ábhar cainte a spreagadh ar a suíomh gréasáin ar féidir leat a úsáid mar uirlis chun topaicí faoi shábháilteacht ar líne a roghnú lena bplé le do leanbh. Is ionad ilfhreastail do thuismitheoirí é an rannóg seo a thugann míniú ar na haipeanna meán sóisialta is déanaí, chomh maith le físeáin agus acmhainní cabhracha eile faoi shábháilteacht ar líne.

Tá an oiread sin eolais ar líne – cá dtosóidh mé ag foghlaim faoi shábháilteacht ar líne?

Is féidir leis an idirlíon a bheith iomarcach le do bhealach a dhéanamh tríd. Tá ardán iontach ag Cumann na hÉireann um Chosaint Leanaí (ISPCC) ar a dtugtar an a title, ‘Mol Digiteach’. Ar an suíomh seo roinntear físeáin agus leideanna iontacha ar cheisteanna éagsúla a bhaineann le sábháilteacht ar líne. Tugann sé comhairle ar rudaí amhail rialúcháin tuismitheoirí, conas cabhrú le do leanbh íomhá chorp dhearfach a thógáil ar líne agus conas labhairt le do leanbh faoina lorg digiteach.

Níl mórán ama agam chun féachaint ar fhíseáin. An bhfuil áit ar bith ar féidir liom an t-eolas tábhachtach go léir a fháil in aon áit amháin?

Tá, tá feachtas iontach ag CyberSafeKids ar a dtugtar Same Rules Apply, rud a chiallaíonn gur cheart go mbeadh cibé rialacha atá agat mar thuismitheoir san fhíorshaol, ar nós a bheith béasach agus a bheith sábháilte nuair a thrasnaíonn tú an bóthar, ann ar líne freisin. TTá cáipéis inphriontáilte ag CyberSafeKids ar a dtugtar Better Digital Parenting, ina leagtar béim ar na príomhleideanna do thuismitheoirí. Tá achmhainn cosúil le seo ag Webwise freisin darbh ainm ‘Treoir do thuismitheoirí maidir le hIdirlíon níos fearr’, chomh maith le a lán achmhainní eile go bhféadfadh a bheith usáideach do thuismitheoirí.

An bhfuil sábháilteacht ar líne á múineadh do mo leanaí i scoileanna?

I mbeagán focal, tá, ach ar leibhéil éagsúla. Sa mheánscoil, foghlaimíonn scoláirí faoi shábháilteacht ar líne i gcúpla ábhar, ach is dócha gurb é OSPS (Oideachas Sláinte Pearsanta Sóisialta) an áit is mó a ndéantar tagairt di. Ag an dara leibhéal, rinneadh nuashonrú ar an ábhar seo le déanaí agus cuireann Webwise acmhainní den scoth ar fáil do mhúinteoirí chun dul i ngleic le ceisteanna ar nós cibearbhulaíochta agus comhroinnt neamh-chomhthoiliúil d’íomhánna. Tá na hacmhainní seo ar fáil saor le híoslódáil agus tá fáil orthu go digiteach. Ag an leibhéal bunscoile, faigheann daltaí ceachtanna ad hoc faoi shábháilteacht ar líne. Tá athbhreithniú á dhéanamh ar an gcuraclam OSPS ag leibhéal na bunscoile faoi láthair. Is minic a fhaigheann scoileanna cainteoirí seachtracha le teacht isteach i ranganna le sábháilteacht ar líne a phlé leo. Mar shampla, déanann CyberSafeKids ceardlanna i mbunscoileanna do dhaltaí atá idir 8 agus 13 bliana d’aois. Tá clár scoile ag na Gardaí freisin a phléann an chibearshábháilteacht. D’fhéadfá iarracht a dhéanamh teagmháil a dhéanamh le do Chumann Tuismitheoirí-Múinteoirí agus fiosrú an bhféadfaí a leithéid de chaint a eagrú i do scoil.

An bhfuil ceardlanna nó seimineáir ghréasáin ar fáil do thuismitheoirí faoi shábháilteacht ar líne?

Tá, reáchtálann roinnt eagraíochtaí ceardlanna do thuismitheoirí faoi shábháilteacht ar líne. Mar shampla, tá ceardlanna saor in aisce ag an National Parents Council i gcomhair tuismitheoirí. Mar gheall ar an mbaint atá ag an NPC leis an Ionad Feasachta um Idirlíon níos Sábháilte Eireannach, tá líne cabhrach acu ar fáil do thuismitheoirí saor in aisce chomh maith. Seachadann CyberSafeKids seisiúin do thuismitheoirí nó seisiúin chorparáideacha freisin. Reáchtálann Barnardos dhá sheimineár gréasáin phoiblí in aghaidh na míosa do thuismitheoirí.

Conas is féidir liom mé féin agus mo leanbh a chosaint ar scéiméireacht ar líne? Cad is gá dom a bheith ag faire amach dó?

Scammers are extremely skilled at what they do. They use convincing tactics to get personal information from you in order to steal your money. They can learn a lot about you from the personal information you share online, and they tailor their message accordingly. To protect yourself, it is important to have strong passwords. As well as that, it is imperative that you think critically about the information you see online. Do not click on links sent to you by phone numbers or email addresses you do not know. Be suspicious of messages giving you hard deadlines like ‘You have 24 hours to recover your account’ or ‘Hurry, as only the first 100 people can claim this offer’. 
You can find tips on how to recognise and avoid scams on An Garda Siochána’s website, on the Central Bank of Ireland’s website, or on the Competition and Consumer Protection Commission’s website.
At Coimisiún na Meán, we fund and support Media Literacy Ireland (MLI). Every year, MLI have an excellent campaign and website called ‘Be Media Smart’. This campaign asks the public to Stop, Think and Check if information is accurate online. There are also top tips, an ‘ask the expert’ section, and training for the public to help with their media literacy skills.

An bhfuil cearta agamsa ar líne, mar dhuine fásta, nó an gcosnaíonn an Creat Shábhailteacht ar Líne páistí amháin?

Mar dhuine fásta, tá cearta agat faoin gCreat Shábhailteacht ar Líne. Féach ar ár grafaic fáisnéise (PDF) cabhrach a leagann amach na cearta atá agat ar líne.